اوضاع سیاسی و اداری خراسان از آغاز حکومت عباسیان تا ظهور طاهریان(132-205ه.ق)

چکیده خراسان در قرون نخستین اسلامی به ویژه در دوره ی اول عباسی(132-227 ق.) سرزمین های وسیعی را شامل می شد. اداره ی این ایالت به واسطه ی مرزی بودن، دوری از مرکز خلافت، وسعت زیاد و وجود اقوام گوناگون و طیف های فکری، سیاسی و مذهبی مختلف، همواره برای حکمرانان مهم بوده است.. زیرا خراسان در این مقطع زمانی، تحولات گسترده ای را در زمینه ی سیاسی، نظامی، اجتماعی و اداری شاهد بود. سرکوب شورش ها از مهم ترین وظایف والیان به شمار می رفت. این شورش ها با انگیزه های مذهبی، ملی، اجتماعی و اقتصادی صورت می گرفت. به دلیل تعدد و تقارن برخی از شورش ها، والیان جهت جمع آوری مخارج سرکوب مخالفان، بر مردم ظلم و ستم زیادی روا داشته و موجبات نارضایتی آن ها را فراهم می نمودند. از ویژگی ها و مشخصات حکومت ها در این دوره ی 73 ساله می توان به کوتاهی آن ها، شورش برخی از آن ها علیه حکومت مرکزی، عرب بودن بیشتر حاکمان، مشکلات اقتصادی و ناتوانی حکومت مرکزی اشاره نمود. در این دوره به واسطه ی دخالت ایرانی ها در روی کار آمدن عباسیان، خلفای این سلسله بر خلاف ادوار پیشین، که خراسان توسط اعراب اداره می شد، تعدادی از ایرانی ها را به عنوان «والی»، وارد تشکیلات حکومتی کردند که خود زمینه های واگذاری خراسان به ایرانی ها را برای همیشه فراهم نمود. گردآوری داده ها، مطالعه و تحلیل شرح حال های 25 والی که از طرف عباسیان برای اداره ی خراسان فرستاده می شدند، نشان می دهد که این والیان دارای ویژگی هایی نظیر: مورد اعتماد بودن، سابقه ی خدمت به عباسیان، داشتن تجربه های سیاسی و نظامی و قابلیت در اداره ی ایالت، سن بالا و شیخوخیت بوده اند. از جمله وظایف این والیان برقراری نظم و امنیت، سرکوب شورش ها، انجام اصلاحات در زمینه ی اداری و اقتصادی، گسترش اسلام با انجام غزا و ساخت و توسعه ی مساجد و ساخت استحکامات دفاعی بوده است. بنابراین می توان گفت اساس تشکیلات بعدی مانند دیوان جند، قضا، برید، که در حکومت های طاهریان و سامانیان در خراسان رشد کرد، در این دوره بنیان نهاده شده و یا توسعه یافته است. لذا در این رساله کوشش شده است چگونگی نظام اداری و سیاسی خراسان در این دوره ی هفتاد و سه ساله مورد توجه قرار گیرد کلید واژگان: خراسان، اوضاع سیاسی، اوضاع اداری، عباسیان، والیان خراسان